Ο εξελικτικός τραυλισμός είναι διαταραχή στη ροή της ομιλίας, η οποία εμφανίζεται σε 5% των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Στη μετέπειτα ζωή τους, όμως, παραμένει μόνο σε 1% από αυτά.
Το πρόσωπο που τραυλίζει (ΠπΤ) μπορεί να επαναλαμβάνει φθόγγους, συλλαβές ή λέξεις, να επιμηκύνει ήχους, να έχει μπλοκαρίσματα, να αποφεύγει τη βλεμματική επαφή κ.α. Όταν το ΠπΤ αρχίσει να κατανοεί τις δυσχέρειες στη ροή της ομιλίας του, μπορεί να αποφεύγει λέξεις ή ακόμη και το να συμμετέχει σε διάφορες επικοινωνιακές καταστάσεις. Ο τραυλισμός μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματικές δυσκολίες και να δημιουργηθούν επιπρόσθετες δυσκολίες στη ζωή του ΠπΤ.
Ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα προσώπων που τραυλίζουν υπάρχουν διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Τα πρόσωπα αυτά ή οι γονείς παιδιών που τραυλίζουν μπορούν να απευθυνθούν σε λογοπεδικό για να αξιολογηθεί η δυσκολία και να ενταχθούν στο καταλληλότερο θεραπευτικό πρόγραμμα σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις με διαφορετικές χρονικές διάρκειες και ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα που βρίσκεται το πρόσωπο που τραυλίζει (ΠπΤ ), εντάσσεται στην καταλληλότερη για αυτό θεραπεία. Ο στόχος είναι να βοηθηθεί το παιδί που αρχίζει να τραυλίζει στο να μην εδραιωθεί ο τραυλισμός του ή, όταν εδραιώνεται, να μπορέσει να τον διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο. Επομένως, η θεραπεία για τον τραυλισμό στα παιδιά σχολικής ηλικίας, όταν έχει εδραιωθεί ο τραυλισμός και στους ενήλικες δεν οδηγεί σε ίαση, ενδυναμώνει όμως το ΠπΤ να διαχειριστεί αποτελεσματικά την επικοινωνία του και τον τραυλισμό του».
Τα παραπάνω αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η λογοπεδικός του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Βορειοδυτικού Τομέα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Κατερίνα Καλαϊτζίδου. Προσθέτει ότι σε μία προσπάθεια για ουσιαστική και υπεύθυνη ενημέρωση τα μέλη της Ομάδας Ειδικού Ενδιαφέροντος στις Διαταραχές Ροής Ομιλίας (ΟΕΕΔΡΟ) του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών (ΠΣΛ) έχουν να σημειώσουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Ο τραυλισμός είναι μία διαταραχή στη ροή της ομιλίας με πολυπαραγοντική αιτιολογία και πολυεπίπεδα χαρακτηριστικά. Αναγνωρίζονται λεκτικά, σωματικά, ψυχολογικά χαρακτηριστικά και συνέπειες στην καθημερινή επικοινωνία και την ευρύτερη λειτουργικότητα του προσώπου που τραυλίζει. Ο τραυλισμός ξεκινά συνήθως μεταξύ του 2ου και του 5ου έτους ζωής του παιδιού – σπανιότερα και στη σχολική ηλικία. Ένα στα είκοσι παιδιά προσχολικής ηλικίας (5%) εμφανίζουν για κάποιο χρονικό διάστημα τραυλισμό. Κάποια από αυτά (1% του γενικού πληθυσμού) θα εδραιώσουν τον τραυλισμό τους και η δυσχέρεια ροής ομιλίας θα τα συνοδεύει στη μετέπειτα σχολική και ενήλικη ζωή τους.
Ο τραυλισμός εκδηλώνεται λεκτικά με επαναλήψεις συλλαβών, λέξεων και φράσεων, επιμηκύνσεις φθόγγων, μπλοκαρίσματα και ορισμένες φορές με αντανακλαστικές συσπάσεις των μυών του προσώπου και του σώματος που συνοδεύουν την προσπάθεια για ομιλία. Το ΠπΤ γνωρίζει ακριβώς αυτό που θέλει να πει, αλλά δυσκολεύεται στη ροή της ομιλίας.
Συναισθηματικά ο τραυλισμός εκδηλώνεται με αισθήματα μειονεξίας, ντροπής και απόρριψης, φόβο και αποφυγή της λεκτικής επικοινωνίας. Σε σοβαρές περιπτώσεις οδηγεί σε σχεδόν πλήρη απομόνωση και σιωπή, ορισμένες φορές και σε ακραίες αντιδράσεις απόγνωσης.
Κοινωνικά τα πρόσωπα που τραυλίζουν γίνονται συχνά αντικείμενο κοροϊδίας, απομονώνονται, αποκλείονται από επαγγελματικές θέσεις και ο κοινωνικός τους ρόλος προσδιορίζεται από τη διαταραχή τους και όχι από την αξία του προσώπου τους.
Παλαιότερες θεωρίες προσπάθησαν να συνδέσουν την αιτιολογία του τραυλισμού με ψυχολογικά και ψυχοπαθολογικά αίτια. Οι θεωρίες αυτές είναι πλέον ξεπερασμένες, αφού πρόσφατες μελέτες αναγνωρίζουν τον τραυλισμό ως διαταραχή με οργανική (κληρονομική) προδιάθεση που ενεργοποιείται και εδραιώνεται με την συμμετοχή γλωσσικών, συναισθηματικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Η λογοθεραπευτική αξιολόγηση αμέσως μετά την εμφάνισή των πρώτων συμπτωμάτων και η έγκαιρη και κατάλληλη θεραπεία κατά την προσχολική ηλικία μπορεί να αποτρέψει την εδραίωση του εξελικτικού τραυλισμού. Η κατάλληλη θεραπεία στα παιδιά σχολικής ηλικίας, στους εφήβους και στους ενηλίκους μπορεί να ελαχιστοποιήσει τα συμπτώματα του τραυλισμού και τις επικοινωνιακές, ψυχολογικές και λειτουργικές συνέπειές τους. Η λογοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε θετική αλλαγή στην ομιλία, αλλά και στον τρόπο που λειτουργεί και αισθάνεται κάποιος στην επικοινωνία με τους άλλους. Οι παρεμβάσεις από άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, στις περιπτώσεις που απαιτούνται, είναι επικουρικές στις κλινικές παρεμβάσεις του λογοθεραπευτή. Μη λογοθεραπευτικές παρεμβάσεις συνήθως δεν είναι από μόνες τους αποτελεσματικές».
Τα παραπάνω αναφέρονται για τον εξελικτικό τραυλισμό, την δυσκολία στην οποία αναφέρονται οι περισσότεροι γονείς όταν ομολογούν: «Νομίζω πως το παιδί μου τραυλίζει». Άλλες διαταραχές ροής της ομιλίας είναι ο βατταρισμός, ο τραυλισμός ψυχογενούς αιτιολογίας και ο τραυλισμός νευρογενούς αιτιολογίας.
Μύθοι και αλήθειες για τον τραυλισμό
Η αλήθεια είναι ότι ο τραυλισμός:
√ Εμφανίζεται σε όλες τις φυλές ανεξάρτητα από κουλτούρα, γλώσσα, ευφυΐα και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.
√ Δεν τον προκαλούν οι γονείς, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τον αντιμετωπίζουν μπορεί να είναι καθοριστικός.
√ Τα παιδιά που δεν θα ξεπεράσουν τη δυσκολία τους στη νηπιακή ηλικία έχουν μεγάλο κίνδυνο εδραίωσης ενός μόνιμου τραυλισμού.
√ Παρουσιάζει διακυμάνσεις με περιόδους ύφεσης και έντασης.
Το πρόσωπο που τραυλίζει:
√ Μπορεί να χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να οργανώσει τη σκέψη του πριν μιλήσει.
√ Μπορεί να μάθει να ελέγχει τον τραυλισμό του.
√ Μπορεί να έχει αποτελεσματική επικοινωνία είτε τραυλίζει είτε όχι.
Είναι μύθος ότι:
×Ο τραυλισμός θα περάσει από μόνος του, όταν μεγαλώσει το πρόσωπο που τραυλίζει
× Είναι ψυχολογική διαταραχή.
× Το άγχος προκαλεί τον τραυλισμό.
× Η γρήγορη ταχύτητα της ομιλίας ευθύνεται για τον τραυλισμό.
× Το πρόσωπο που τραυλίζει φταίει για την ομιλία του.
× Όταν ζητάτε από το πρόσωπο που τραυλίζει να μιλήσει πιο αργά ή να επαναλάβει τη λέξη στην οποία τραύλισε, το βοηθάτε να ξεπεράσει τη δυσκολία του.
× Όταν ζητάτε από το πρόσωπο που τραυλίζει να πάρει μία αναπνοή ή να ηρεμήσει, το βοηθάτε να ξεπεράσει τη δυσκολία του.
× Η προσπάθεια αποφυγής και απόκρυψης του τραυλισμού βοηθά.
Η ΟΕΕΔΡΟ είναι μία επιτροπή του Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών-Λογοθεραπευτών, η οποία ασχολείται με την προώθηση επιστημονικών, ερευνητικών και επαγγελματικών θεμάτων που αφορούν τις διαταραχές της ροής της ομιλίας και την υποστήριξη των δικαιωμάτων των προσώπων που τραυλίζουν.
