του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ*
Οι προβλέψεις διεθνών και εγχώριων φορέων για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ συγκλίνουν στην πρόβλεψη ενός ρυθμού της τάξης του 2% και άνω, με ανώτατο όριο το 2,6%.
Η διαφοροποίηση των ανωτέρω σεναρίων δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με διαφορετική αξιολόγηση των κινδύνων στους οποίους εκτίθεται η ελληνική οικονομικά, όπως και των παραγόντων εκείνων που η επίδρασή τους κρίνεται ως θετική.
Μεταξύ των θετικών εξελίξεων της συγκυρίας περιλαμβάνονται το ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον και η ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου.
Επίσης, ευνοϊκές επιπτώσεις θεωρείται ότι θα έχει η πρόσφατη περίοδος αρνητικού πληθωρισμού που επικράτησε στην ελληνική οικονομία. Σε συνδυασμό με τους ήπιους ρυθμούς πληθωρισμού των άλλων ανεπτυγμένων χωρών, οι αρνητικοί ρυθμοί μεταβολής των εγχώριων τιμών συνέβαλαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής παραγωγής ως προς την τιμή. Όμως από τη στιγμή που ο εγχώριος πληθωρισμός αρχίζει να συγκλίνει προς τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό το πλεονέκτημα αυτό θα εκλείψει.
Η εξέλιξη της ισοτιμίας ευρώ/δολαρίου επίσης μπορεί να συμβάλλει θετικά αν το ευρωπαϊκό νόμισμα ανατιμηθεί (μέσω των ευεργετικών επιδράσεων από την πτώση του κόστους ενέργειας και πρώτων υλών αντισταθμίζοντας πιθανή άνοδο στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου).
Επίσης υπάρχουν κίνδυνοι που μπορούν να προέλθουν από την αβεβαιότητα για την έκβαση της διαδικασίας αποχώρησης της Μ. Βρετανίας από την ΕΕ, καθώς και η ενίσχυση των πολιτικών προστατευτισμού στις ΗΠΑ.
Όμως ένας σοβαρός κίνδυνος μπορεί να προέλθει από την μεταβλητότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού τομέα και τις επιλογές του προέδρου Τραμπ ως προς το ρυθμιστικό και ελεγκτικό πλαίσιο κάτι που συνιστά έναν ακόμα διεθνή παράγοντα επισφάλειας.
Στους εγχώριους παράγοντες εκτός από την επιτυχή έκβαση της τρίτης αξιολόγησης του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής το κυριότερο πρόβλημα είναι η διευθέτηση του ζητήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζικών ιδρυμάτων και γενικότερα η κατάσταση των τεσσάρων συστημικών ελληνικών τραπεζών.
Σημειώνω με έμφαση : χωρίς την εκτίμηση των διεθνών παραγόντων ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι υγιές ( χωρίς εξειδίκευση για την ώρα) δεν πρόκειται να τελειώσει το πρόγραμμα. Οι ρητές παρεμβάσεις του Μ Ντράγκι , καθώς και η επίσπευση της διαδικασίας των stress tests για τις ελληνικές τράπεζες η οποία μπορεί να επιφέρει πολλαπλά οφέλη στην τόνωση της επενδυτικής ώστε τα αποτελέσματα να είναι γνωστά αρκετούς μήνες πριν τον Αύγουστο του 2018 αποτελούν επιβεβαιώσεις της άποψής μου. Η κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος θα κρίνει εν πολλοίς τον τρόπο λήξης του προγράμματος.
Ο βασικός κίνδυνος για την ελληνική οικονομία εξακολουθεί να είναι η ενδεχόμενη παράταση ενός καθεστώτος οιονεί στασιμότητας, με παρατεταμένη περίοδο χαμηλών ρυθμών μεγέθυνσης. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα υπονομεύει διαχρονικά την απρόσκοπτη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, λόγω της μη αποκλιμάκωσης ή και διεύρυνσης ακόμα του λόγου δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ. Επιπλέον, θα παρεμποδίζει την έγκαιρη και αποτελεσματική εκμετάλλευση της πλεονάζουσας παραγωγικής δυναμικότητας (υψηλά παραγωγικά κενά). Ακόμη , η συνεπαγόμενη απαξίωση της παραγωγικής δυναμικότητας, συνοδευόμενη από την παρατηρούμενη διαρροή νεανικού εργατικού δυναμικού με αυξημένα προσόντα των τελευταίων ετών και τη σταθερή γήρανση του πληθυσμού, υπονομεύουν τη μακροχρόνια μεγέθυνση της οικονομίας και πολλαπλασιάζουν τους κινδύνους για τη δημοσιονομική σταθερότητα.
2.
Ο στόχος που τίθεται για το 2018 για πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,5% είναι πολύ απαιτητικός. Εξαρτάται πρωτίστως από την επίτευξη υψηλού ρυθμού μεγέθυνσης της τάξεως του 2,4%. Όσο προσεγγίζεται ο στόχος για αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2018 κατά 2,4% τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες για ευθυγράμμιση του προϋπολογισμού με το στόχο που έχει τεθεί.
Επίσης εδράζεται στην πρόβλεψη για σημαντικότατη βελτίωση του ισοζυγίου των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ). Το βελτιωμένο ισοζύγιο των ΟΚΑ, σε σχέση με το ΜΠΔΣ, αναμένεται να τροφοδοτηθεί από την υψηλότερη του αναμενομένου αύξηση των εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές και ρυθμίσεις παλαιών οφειλών και να υποστηριχθεί από τη χαμηλότερη, έναντι της προβλεπόμενης στο ΜΠΔΣ, συνταξιοδοτική δαπάνη.
Σε κάθε περίπτωση ενδεχόμενη μεγάλη αρνητική απόκλιση μεταξύ του τελικού πραγματοποιηθέντος δημοσιονομικού αποτελέσματος και της πρόβλεψης για το ισοζύγιο των ΟΚΑ θα θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την επίτευξη των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης. Τούτο διότι οι ΟΚΑ αποτελούν επί της ουσίας το κλειδί για την επίτευξη των στόχων του 2018.
Βεβαίως, στη βελτίωση του ισοζυγίου των ΟΚΑ δύναται να συνδράμει επίσης η συγκράτηση της φαρμακευτικής δαπάνης, καθώς και της δαπάνης για παροχές ασθενείας, χάρη στην εφαρμογή του μηχανισμού αυτόματων επιστροφών (clawback) που ενεργοποιείται όταν σημειωθεί υπέρβαση των προκαθορισμένων ορίων για τις προαναφερόμενες δαπάνες.
Αντίθετα, τυχόν αναθεώρηση προς τα πάνω, βάσει νεότερων στοιχείων από τον ΕΦΚΑ και τον ΕΤΕΑΕΠ, του αριθμού των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης και εφάπαξ παροχών θα διογκώσει τις δαπάνες των ΟΚΑ, δημιουργώντας παράλληλα σοβαρές προκλήσεις και για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.
*Ο Κώστας Μελάς είναι καθηγητής Πανεπιστημίου διδάσκει διεθνή χρηματοοικονομική και τραπεζική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο όπου υπηρετεί ως καθηγητής. Την περίοδο 1996-2008 δίδαξε νομισματική θεωρία και πολιτική στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Έλαβε το πτυχίο του από τη Σχολή Οικονομίας και Εμπορίου του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας και αναγορεύτηκε διδάκτωρ στο Τμήμα Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου με ειδίκευση στα Διεθνή Νομισματικά. Έχει εργαστεί ως σύμβουλος διοικήσεως της Εμπορικής Τραπέζης (1985-2010) και διευθυντής του Επιμορφωτικού Τραπεζικού Ινστιτούτου της (1996-2005).
Εξέδωσε μεταξύ άλλων: Παγκοσμιοποίηση (1999), Νεοσυντηρητικοί (2007), Η σαστισμένη Ευρώπη (2009), Οι σύγχρονες κρίσεις του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος(2011), Μικρά μαθήματα για την ελληνική οικονομία (2013), Μετά τον Ερντογάν τι; (από κοινού με τον Σ. Λυγερό, 2013), Η ατελέσφορη επιστήμη (2013). Είναι πρόεδρος του Ομίλου Πολιτικού και Οικονομικού Προβληματισμού.
