του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ*
Η σημερινή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας και η ακολουθούμενη συνεχώς επεκτατική πολιτική (μέσω πιστωτικής επέκτασης και επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής) προκαλεί αύξηση του πληθωρισμού και διατήρησή του σε πολύ υψηλά επίπεδα σε σχέση με τους στόχους της ΚΤ αλλά και συνεχή διολίσθηση του τουρκικού νομίσματος σε σχέση με το δολάριο αλλά και το ευρώ. Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν συνεχή απώλεια της αγοραστικής δύναμης των τούρκων πολιτών που διατηρούν τις αποταμιεύσεις τους σε εγχώριο νόμισμα , στο τουρκικό τραπεζικό σύστημα.
Σύμφωνα με τα ημερήσια στοιχεία που μας παρέχει ο οργανισμός Banking Regulation and Supervision Agency,(BDDK) οι συνολικές καταθέσεις στις τουρκικές τράπεζες ανέρχονται σε 1,875 τρις τουρκικές λίρες (περίπου 467 δις δολάρια) στις 18 Μαρτίου. Από αυτές 870,116 δις ή το 46,32% είναι καταθέσεις σε συνάλλαγμα. Οι καταθέσεις αυτές του τύπου παρουσιάζουν αύξηση τα τελευταία έτη, πχ. τις 31.12.2015 ανέρχονταν στο 44,18% του συνόλου, και το 2016 αντίστοιχα στο 43,0%.
Εν τω μεταξύ και στα στοιχεία ενεργητικού του τραπεζικού συστήματος σε συνάλλαγμα (ξένο νόμισμα)παρατηρείται η ίδια τάση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΚΤ, το μέγεθος αυτό αυξήθηκε σε 208 δις δολάρια (23 Φεβρουαρίου 2018) έναντι 180 δις δολαρίων την ίδια περίοδο του προηγουμένου έτους. Δηλαδή αυξήθηκαν κατά 14,42%. Από αυτά 154 δις δολάρια ανήκουν σε άτομα που διαμένουν στην Τουρκία. Τα 67 δις δολάρια ανήκουν σε τοπικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις αυξημένα κατά 21,35% έναντι της ίδιας περιόδου το προηγούμενο χρόνο (54 δις δολάρια).
Η αυξητική τάση προς καταθέσεις και υπόλοιπα στοιχεία του ενεργητικού σε συνάλλαγμα δείχνει με σαφήνεια την έλλειψη εμπιστοσύνης των τούρκων πολιτών και επιχειρήσεων προς το εγχώριο νόμισμα. Υπενθυμίζω εδώ, ότι λίγο πριν από τη μεγάλη οικονομική κρίση που χτύπησε την τουρκική οικονομία το 2001, οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα είχαν φθάσει στο 57,0%. Επίσης το ύψος των επιτοκίων που προσφέρουν οι τουρκικές τράπεζες για καταθέσεις σε συνάλλαγμα , περίπου 4,0% , επίσης είναι ένα ακόμη δείγμα των υπαρκτών προβλημάτων στην οικονομία αλλά και στο τραπεζικό σύστημα.
Παράλληλα και σειρά από μακροοικονομικά μεγέθη δείχνουν ότι τα πραγματικά δεδομένα υποστηρίζουν αυτή την συμπεριφορά. Ο ρυθμός πληθωρισμός βρίσκεται στο 10,26% ενώ το Μεσοπρόθεσμο Οικονομικό Πρόγραμμα που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο του 2017 προβλέπει ρυθμό πληθωρισμού 7,0%. Στο ίδιο πρόγραμμα η ισοτιμία του νομίσματος προς το δολάριο υπολογίζεται κατά μέσο όρο σε 3,73/1, ενώ αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο 3,88/1 και σύντομα προβλέπετε να φθάσει στο 4/1.
Η εξέλιξη των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) επίσης είναι χαρακτηριστική, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1.
Πίνακας 1
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Δις δολάρια)
Έτος ΑΞΕ
2011 16,1
2012 10,7
2013 10,5
2014 8,6
2015 12,1
2016 7,5
2017 7,5
Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Τουρκίας
Επίσης, και τον Ιανουάριο 2018 το ύψος των ΑΞΕ ήταν μειωμένο (149 εκατομμύρια δολάρια) σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2017(437 εκατομμύρια δολάρια).
Το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού τομέα, επίσης, αυξήθηκε κατά 22 δις δολάρια τον προηγούμενο έτος φθάνοντας σε 238,9 δις δολάρια. Το ύψος των χρεολυσίων που χρειάζεται να αναχρηματοδοτηθούν ή να πληρωθούν το 2018 ανέρχονται σε 70,2 δις δολάρια. Πάνω από το 55,0% εξ αυτών ανήκουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Το συνολικό εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού και ειδικά το βραχυπρόθεσμο αποτελεί μια διαρκή απειλή στην τουρκική οικονομία διότι εξαρτάται από την κατάσταση των διεθνών χρηματοπιστωτικών αγορών. Η επιβάρυνση που μπορεί να προκύψει από οποιαδήποτε δυσμενή εξέλιξη στις χρηματοπιστωτικές αγορές ή από την χειροτέρευση των θεμελιωδών της τουρκικής οικονομίας ανά πάσα στιγμή είναι σημαντική.
*Ο Κώστας Ι. Μελάς είναι διδάκτορας (Ph.D) του τμήματος Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου με ειδίκευση στα Διεθνή Νομισματικά. Τίτλος της Διδακτορικής Διατριβής: “Συναλλαγματικές Εξελίξεις στην Ελλάδα 1974-1985”. Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου (M.Sc.) του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης του ιδίου Πανεπιστημίου με ειδίκευση στο Διεθνές και Διαπεριφερειακό Εμπόριο. Τίτλος της Μεταπτυχιακής Διατριβής: “Θεωρίες Διεθνούς και Διαπεριφερειακού Εμπορίου”. Πτυχιούχος της Σχολής Οικονομίας και Εμπορίου του Πανεπιστημίου Φλωρεντίας (Ιταλίας), με ειδίκευση στην Αγροτική Οικονομική Ανάπτυξη. Τίτλος Πτυχιακής Διατριβής: “Vicende e condizioni dell’ agricoltura greca”. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο από το 1990. Έχει διδάξει στο Τμήμα Πολιτικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου τα μαθήματα “Μακροοικονομία” και “Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις” (1990-1993). Επίσης έχει διδάξει στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιά τα μαθήματα “Νομισματική Θεωρία και Πολιτική”, “Θεωρία Οικονομικής Πολιτικής”, “Παγκοσμιοποίηση και Διεθνής Ανταγωνισμός” και “Ειδικά Θέματα Μακροοικονομίας” (1997-2009). Επίσης διδάσκει στο Μεταπτυχιακό του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου τα μαθήματα “Παγκοσμιοποίηση της Οικονομίας” και “Διεθνής Χρηματοοικονομική” (2001-σήμερα). Εργάσθηκε ως Σύμβουλος Διοίκησης της Εμπορικής Τραπέζης. Την περίοδο 1996-2005 διετέλεσε Διευθυντής του Επιμορφωτικού Τραπεζικού Ινστιτούτου της ίδιας τράπεζας, διδάσκοντας παράλληλα τα μαθήματα: “Διεθνής Τραπεζική”, “Τραπεζική Χρηματοοικονομική Διοικητική” και “Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις”. Έχει διδάξει επίσης στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του University at Urbana, Derivates και Bank Management. Είναι Πρόεδρος του Ομίλου Πολιτικού και Οικονομικού Προβληματισμού. Έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό ερευνητικών εργασιών και άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά και σε πρακτικά συνεδρίων, ενώ έχει επιμεληθεί μεγάλο αριθμό βιβλίων.
