του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥΠΑ*
Οι πανελλήνιες εξετάσεις πλησιάζουν και το άγχος των νεαρών μαθητών και των οικογενειών τους βρίσκεται στο αποκορύφωμά του. Πρόκειται όμως πράγματι για μια κατάσταση απειλής ή για μία υπό προϋποθέσεις ευκαιρία από τις πολλές που παρουσιάζονται στη ζωή των εφήβων να προσπαθήσουν να επιτύχουν τους στόχους τους…;;
Ποία η σημασία της έννοιας του άγχους;
Το άγχος αποτελεί μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση η οποία συνδέεται με μια υποκειμενική και κάποιες φορές μη ρεαλιστική αίσθηση κίνδυνου και φόβου που προκαλεί στο άτομο ψυχική δυσφορία.
Το άγχος των εξετάσεων τόσο αναφορικά με τις ενδοσχολικές πόσο μάλλον σχετικά με τις πανελλήνιες εξετάσεις εμφανίζεται συχνά στους μαθητές ως αποτέλεσμα ποικίλων παραγόντων. Στο μυαλό των μαθητών η ανάγκη να αποδείξουν στους «σημαντικούς άλλους», μεταξύ των οποίων η οικογένεια και η ομάδα των συνομηλίκων, την αξία τους ή να επαληθεύσουν τις προσδοκίες τους λειτουργεί ως ένας ενισχυτικός του άγχους που βιώνουν παράγοντας σε συνδυασμό με την προβαλλόμενη σε αυτούς από το ευρύτερο κοινωνικό πλάισιο κρισιμότητα των προαναφερθέντων εξετάσεων για το μέλλον τους.
Είναι το άγχος πάντα ζημιογόνο;
Αξίζει να σημειωθεί ότι το άγχος σε μια τέτοια συνθήκη είναι αναμενόμενο και ενδεχομένως βάσει ερευνών λειτουργεί βοηθητικά όταν κυμαίνεται σε μέτρια επίπεδα αφού μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για την υπερκέραση των δυσκολιών και την επίτευξη των στόχων των ατόμων.
Το υπερβολικό και παρατεταμένο όμως άγχος ιδιαίτερα οταν αυτό συνδέεται με το φόβο της αποτυχίας στις εξετάσεις μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση των μαθητών σε αυτές και να εκφραστεί τόσο με σωματικά συμπτώματα μεταξύ των οποίων οι πονοκέφαλοι, οι μυϊκοί πόνοι και η έντονη κόπωση όσο και με ψυχολογικά στα οποία περιλαμβάνονται κατά κύριο λόγο η αδυναμία συγκέντρωσης, η ευρεθιστότητα/νευρικότητα και η μειωμένη ικανότητα μνημονικής ανάκλησης των μελετηθέντων πληροφοριών.
Αντιμετώπιση του άγχους
Χρήσιμες οδηγίες για τους μαθητές
-Προχωρείστε στη δημιουργία ενός ισορροπημένου προγράμματος και χρονοδιαγράμματος για τη μελέτη της εξεταστέας ύλης.
-Κάντε σύντομα διαλείμματα: μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητά της.
-Προσπαθείστε να θέσετε βατούς στόχους κατά τη διάρκεια της ημερήσιας μελέτης σας και ενισχύστε την αυτοπεποίθησή σας. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας για κάθε ημέρα που επιτυγχάνετε να ολοκληρώσεστε ένα μέρος της εξεταστέας ύλης και να θυμάστε ότι η προσπάθειά σας είναι από μόνη της σημαντική.
-Καλός βραδινός ύπνος σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη διατροφή: επιτρέψτε στον εαυτό σας να ξεκουραστεί..θα νιώσετε περισσότερο ήρεμοι, ενεργητικοί και παραγωγικοί.
-Περιορίστε τη χρήση των social media: έχουν γίνει μέρος της ζωής όλων μας αλλά μια μικρή μείωση του χρόνου που αφιερώνουμε σε αυτά μπορεί να μας βοηθήσει δίνοντας μας περισσότερο χρόνο για τον εαυτό μας.
-Βρείτε χρόνο και για τον εαυτό σας : η ψυχική σας υγεία είναι η πιο σημαντική από οτιδήποτε άλλο και για να επιτύχετε τους στόχους σας πρέπει πρωτίστως να νιώθετε δυνατοί μέσα σας.
Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων προσπαθείστε να παραμείνετε ήρεμοι και συγκεντρωμένοι. Σκεφτείτε θετικά και εστιάστε στα δυνατά σας σημεία. Μην ξεχνάτε άλλωστε ότι η ευτυχία σας δεν κρίνεται σε μια πιθανή επιτυχία ή αποτυχία και η ζωή συχνά μας ανοίγει δρόμους που μπορεί να μην είχαμε καν φανταστεί.
Χρήσιμες οδηγίες για τους γονείς
-Ενθαρρύνετε το παιδί και απενοχοποιείστε το άγχος που βιώνει διαβεβαιώνοντάς το ότι είναι φυσιολογικό να νιώθει κατά αυτόν τον τρόπο.
-Κατανοήστε πρωτίστως εσείς οι ίδιοι ότι μια πιθανή αποτυχία του παιδιού δεν είναι καταστροφική αλλά ένα ενδεχόμενο της ζωής και σε καμία περίπτωση δεν διαγράφει τη συνολική προσπάθειά του. Δείξτε του κατά αυτόν τον τρόπο την άνευ όρων αποδοχή και αγάπη σας ανεξάρτητα από την επίδοσή του.
-Κάθε παιδί μελετά με το δικό του τρόπο συνεπώς αποφύγετε τις συγκρίσεις με τους συνομηλίκους του. Η εκ μέρους σας πίεση να διαβάσει περισσότερο δεν θα φέρει απαραίτητα τα επιθυμητά για εσάς αποτελέσματα.
-Αποφύγετε τις ερωτήσεις σχετικά με το πως απέδωσε το παιδί στο υπό εξέταση μάθημα καθώς αυτό ενδέχεται να το επιφορτίσει με επιπλέον άγχος για τα μετέπειτα εξεταστέα μαθήματα. Εάν το ίδιο νιώσει την ανάγκη να το μοιραστεί μαζί σας να είστε σίγουροι ότι θα το κάνει.
-Θυμηθείτε ότι δεν είστε ένα με το παιδί. Είναι εκείνο που κάνει την προσπάθεια και αποφασίζει για το μέλλον του κι από εσάς έχει την ανάγκη να το ακούσετε και να το υποστηρίξετε χωρίς να αισθάνεται ότι κουβαλάει και τις δικές σας επιθυμίες και προσδοκίες στις πλάτες του.
Συνοψίζοντας προσπαθείστε γονείς και παιδιά να αντιμετωπίστε τις πανελλήνιες εξετάσεις σαν μία από τις πολλές ευκαιρίες που δίνει η ζωή και όχι ως αυτοσκοπό για την επίτευξη της ευτυχίας και της επιτυχίας στη ζωή. Πίστεψτε στο καλύτερο και να θυμάστε τη φράση του Νέλσον Μαντέλα: «Πάντα κάτι φαίνεται αδύνατο μέχρι τελικά να πραγματοποιηθεί»…
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ…!!
*Παναγιώτης Κατσαρούπας
Ψυχολόγος
Τελειόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος της «Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας Παιδιού και Εφήβου» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Βιβλιογραφία
Βασιλάκη, Ε. (2001). Το Στρες, το άγχος και η αντιμετώπισή του. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Ευθυμίου, Ε., Μαυροειδή, Α., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή-Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας: Ενας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπισή τους. Retrieved from https://ibrt.gr/edu/sites/default/files/Voitheia_Vivlio.pdf
Μαριδάκη-Κασσωτάκη, Α. (2011). Παιδαγωγική Ψυχολογία. Αθήνα: Διάδραση.
Ζαφειροπούλου, Μ. & Καλαντζή-Αζίζι, Α. (2011). Προσαρμογή στο σχολείο: Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών. Αθήνα: Πεδίο.
Χριστοπούλου, Α. (2008). Εισαγωγή στην ψυχοπαθολογία του ενήλικα. Αθήνα: Τόπος.
