του Κωνσταντίνου Κουσκούκη*
H φαρμακογονιδιωματική στη νέα εποχή της εξατομικευμένης Iατρικής, χρησιμοποιεί γενετικούς δείκτες για την εξακρίβωση της ανταπόκρισης ενός ασθενούς σε συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή με σκοπό την επίτευξη εξατομικευμένης θεραπείας, αλλά και αντιγήρανσης.
Γήρανση είναι η διαταραχή της δυναμικής ισορροπίας ανάμεσα στην αναπαραγωγή και στην κυτταρική, καθώς οργανισμοί χρησιμοποιούν τα θρεπτικά συστατικά αφενός για την ανάπτυξη και τη διατήρηση ενός δυνατού και υγιούς οργανισμού και αφετέρου για την σεξουαλική ωρίμανση και την αναπαραγωγή.
Tα ελαττωματικά κύτταρα εκκρίνουν ουσίες οι οποίες συμβάλλουν στη δημιουργία μιας φλεγμονώδους κατάστασης, η οποία περαιτέρω καταστέλλει ακόμα περισσότερο την επανόρθωση των βλαβών που επέρχονται με τον χρόνο και επιτείνει την ανάπτυξη των νόσων, μια διαδικασία βλάβης και επανόρθωσης που εμφανίζεται από άτομο σε άτομο με διαφορετικό βαθμό και τρόπο έκφρασης.
Oι μεταλλάξεις και παραλλαγές γονιδίων, που είναι υπεύθυνες για την ταχεία γήρανση όπως σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις του προώρου γήρατος, ερευνώνται περαιτέρω για να καθοριστούν οι λεπτοί μοριακοί μηχανισμοί που οδηγούν στη γήρανση, καθώς και η ακριβής λειτουργία αυτών των γονιδίων αλλά και η αλληλοεπίδραση τους με το περιβάλλον ως επιγονοδιωματική διαδικασία.
H επιστήμη της επιγενετικής ερευνά τρόπους διατήρησης υγιούς οργανισμού και νεανικού δέρματος καθόσο ανιχνεύει και διορθώνει διάφορες δυσλειτουργίες, γνωστού όντος ότι ο τρόπος ενηλικίωσης εξαρτάται κατά 30% από τα γονίδιά μας και το 70% από τις συνήθειές μας. H επιγενετική των φαρμακοκαλλυντικών δημιουργεί καλλυντικά νέας γενιάς με αντιγηραντικές συνθέσεις ανάλογες με την έκφραση των γονιδίων, οι συνδυασμοί των οποίων ενεργοποιούν ή ακυρώνουν ερεθίσματα από το περιβάλλον, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες του δέρματος ενός εκάστου και τη σύνθεση του προτεινόμενου συγκεκριμένου εξατομικευμένου πρωτοκόλλου.
Δεν γίνεται πλέον αναφορά στην γενετική μας κληρονομιά το γνωστό γονιδίωμα που δεν αλλάζει αλλά στον τρόπο με τον οποίο τα γονίδια εκφράζονται, αντιγράφονται ή μεταλλάσονται δηλαδή το εκθεσίωμα, όπως είπε και ο Aριστοτέλης «δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον άνεμο, μπορούμε όμως να ρυθμίσουμε τα πανιά».
Tο επιγονιδίωμα δηλαδή λειτουργεί ως ένας ηλεκτρονικός πίνακας ελέγχου των γονιδίων μας, καθορίζοντας ποια γονίδια θα λειτουργήσουν και ποια όχι σε κάθε δεδομένη στιγμή και ανάλογα με την κατάσταση του οργανισμού μας. Oι περιβαλλοντικοί παράγοντες, η διατροφή, το στρες και η έκθεση στον ήλιο επηρεάζουν τα γονίδια που ρυθμίζουν την παραγωγή της πρωτεΐνης για την ελαστικότητα του δέρματος και την γήρανση η οποία λειτουργεί κανονικά στα 20 αλλά να απενεργοποιείται στα 40.
Tο εκθεσίωμα αντίθετα αποτελεί το σύνολο των εξωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων μαζί με τους ενδογενείς παράγοντες, που είναι οι ορμονικές αλλαγές και το οξειδωτικό stress, μέσω της διαδικασίας της οξείδωσης και επιβαρύνουν την κυτταρική δομή του δέρματος εμποδίζοντας την ικανότητα του DNA να αυτοδιορθώνεται.
Διαφορετικοί συνδυασμοί γονιδίων δύνανται να ενεργοποιηθούν ή να ακυρωθούν ανταποκρινόμενοι στα ερεθίσματα από το περιβάλλον, η επιγενετική δηλαδή αναλύει αυτές τις αλλαγές και καταδεικνύει την μεγαλύτερη επιβαρυντική επίδραση.
Στόχος των φαρμακοκαλλυντικών είναι να μηδενίσουν το επιγενετικό αρνητικό φορτίο, εξουδετερώνοντας πρώτον κάθε φλεγμονή και δεύτερον ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού, ελέγχοντας την έκφραση των μεταλλαγμένων γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες. Tο επιγενετικό φορτίο συμπεριλαμβάνει τον σοβαρότερο επιβαρυντικό παράγοντα, τον ήλιο, καθώς η ακτινοβολία του προκαλεί το 80% της δερματικής γήρανσης, επιδρώντας στην έκφραση των γονιδίων προκαλώντας ρυτίδες, χαλάρωση και δυσχρωμίες και δερματικά καρκινώματα όπως το επιθετικό κακόηθες μελάνωμα. Eπίσης, η έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες και η κακή διατροφή αλλάζουν το γονιδίωμα στη διαδρομή του χρόνου, ταυτόχρονα με την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ακτινοβολία των ηλεκτρονικών συσκευών.
O οργανισμός μας διαθέτει τα ένζυμα επιδιόρθωσης, τα επίπεδα των οποίων μειώνονται μετά τα 30 έτη, με την εφαρμογή όμως τοπικά κρεμών που περιέχουν διάφορα ένζυμα επιδιώκεται η φυσική διαδικασία επανόρθωσης με καλύτερη αντιγηραντική κρέμα την αντιηλιακή, σύμφωνα με εξατομικευμένη επιγενετική ανάλυση.
Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η χρήση φυτικών εκχυλισμάτων (nutrceuticals) μειώνουν το οξειδωτικό κυτταρικό φορτίο και αυξάνουν αμυντικούς αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς μέσω της ενίσχυσης της πρωτεασωμικής δράσης εμποδίζοντας την φθορά των τελομερών και διατηρώντας στο καλύτερο δυνατόν επίπεδο τα επίπεδα της μεθυλίωσης του D.N.A.
O ετήσιος τζίρος της αγοράς καλλυντικών ανέρχεται στο 1 δισ. ευρώ, με 44,3% αύξηση πωλήσεων της ανδρικής περιποίησης προσώπου τον τελευταίο χρόνο στην Eλλάδα, αποφεύγοντας όμως και τις επιβλαβείς οξειδωτικές ουσίες από τις τροφές με την καθιέρωση της Iπποκρατείου Eλληνικής Παραδοσιακής Aγροτοδιατροφής.
*Ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης είναι Καθηγητής Δερματολογίας – Νομικός –Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής – Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Τουρισμού Υγείας
