του Σαράντου Θεοδωρόπουλου*
Από την Άλωση δεν μπορώ να κρατήσω ούτε τους μαρμαρωμένους βασιλιάδες, ούτε το ότι “πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα είναι”.
Υπάρχουν όμως πολλά ιστορικά γεγονότα τα οποία μπορούν να μας διδάξουν . Το ένα είναι ο διχασμός και η εμφύλια διαμάχη , μεταξύ Παλαιολόγων και Καντακουζηνών, που κρατά με διαλείμματα , πάνω από έναν αιώνα ( από το 1328) . Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα η κυριαρχία της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας το 1453 να είναι Πόλη και τμήμα της Πελοποννήσου, αφού θα προκαλέσει το ενδιαφέρον του τουρκικού παράγοντα να στοχοποιήσει την Ελλαδική απόληξη της χερσονήσου του Αίμου. Διότι πολλές φορές εκλήθησαν οι Τούρκοι , όπως και οι Σέρβοι, να λάβουν το μέρος της μιας ή της άλλης φατρίας στη διαμάχη. ΄Ετσι η επικράτειά της θα σαλαμοποιηθεί , και θα παραχωρηθούν επαρχίες τόσο στους Σέρβους, όσο και στους Τούρκους.
Το δεύτερο είναι η διείσδυση του ξένου παράγοντα, όλον αυτόν τον αιώνα , που τσάκισε το γηγενές παραγωγικό και εμπορικό δυναμικό. Το τρίτο είναι η καταστροφική επιλογή συμμαχιών . Π.χ. το 1402 ο Ταμερλάνος συντρίβει τους Τούρκους στη μάχη της Άγκυρας , και η πόλη παίρνει παράταση ζωής μισό αιώνα, αντιμετωπίζοντας νικηφόρα και την τουρκική επίθεση του 1422. Σε αυτή την περίπτωση δεν έγινε ουδεμία πολιτική εκμετάλλευση του σπουδαίου αυτού στρατιωτικού γεγονότος και αντί να επιδιωχθεί συμμαχία με το μογγολικό παράγοντα , που πίεζε στον γεωπολιτικό άξονα της ξηράς το Οθωμανικό Κράτος , ώστε η όποια ναυτική ποιοτική υπεροχή να το εξαναγκάζει σε εξαντλητικό κοπιώδη διμέτωπο αγώνα , επιλέγεται η συμμαχία με τους Δυτικούς .
Δυστυχώς, και εκεί η συμμαχία με θαλασσινά κράτη όπως η Γένουα δεν αποδίδει, αφού η μονοπωλιακή αντίληψη του εμπορίου από τους Γενουάτες θα καταστρέψει ό,τι είχε απομείνει από το Βυζαντινό ναυτικό , και δευτερογενώς όλη την παραγωγική μηχανή.
Ταυτόχρονα , οι όροι που τίθενται από την παπική αυλή για βοήθεια με τον όρο της ένωσης των Εκκλησιών , θα δημιουργήσουν εσωτερικό μέτωπο, με άξονα το λαϊκό στοιχείο. Δεν θα μπούμε στη συζήτηση για το ποιος ήταν ο σκοταδιστής ή ο προοδευτικός κ.λπ. Αν διαβάσουμε για τη δράση των Φράγκων, των Καταλανών, των Γενουατών , των Ενετών κ.λπ. σε βάρος του ντόπιου στοιχείου, αρκεί για να σχηματίσουμε την πεποίθηση γιατί γειώθηκε στο λαϊκό στοιχείο η ανθενωτική αντίληψη.
Είναι ένα ερώτημα που δεν απαντάται εύκολα, για το αν αυτή η αντίληψη ταυτίζεται με την αίσθηση της πατρίδας , που όπως μας λέει ο Μπακούνιν στα “Γράμματα για την Πατρίδα” , έχουν οι λαϊκές δυνάμεις , σε αντίθεση με τις εξουσιαστικές – οικονομικά κυρίαρχες δυνάμεις, που αντιλαμβάνονται τη διαστροφή της πατρίδας σε αυτό που αυτοί εννοούν ως κράτος , νόμο και τάξη.
Το γεγονός είναι ότι η δράση των ξένων κατά τους προηγούμενους αιώνες ήταν θηριώσης , όχι μόνο κατά του ελληνικού πληθυσμού, αλλά και ενός αξιακού συστήματος. Ενός αξιακού συστήματος που ακουμπούσε , βέβαια, στη θρησκεία , στο δόγμα και το λατρευτικό τυπικό , αλλά δεν υπήρχε τότε σε όλη την Οικουμένη αξιακό σύστημα που να μην ακουμπά στη θρησκεία.
Τέλος , καλό θα ήταν να μελετήσουμε ξανά το Ντηλ , τον Βασίλιεφ και τον Οστρογκόρσκυ για να να δούμε και τα λάθη επί λαθών που οδηγούν από τις 20 Απρίλη 1453 και μετά στην Άλωση.
Κλείνοντας θα έλεγα ότι το πλέον πολύτιμο, θα ήταν καλό να κρατήσουμε είναι η απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στο Μωάμεθ τον Β΄. ” Το δέ τήν πόλιν σοί δοῦναι οὔτ’ ἐμόν ἐστί οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινή γάρ γνώμη πᾶντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καί οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν». Έχει σημασία διότι περιγράφει ερώτηματα τα οποία θα γίνει προσπάθεια να απαντηθούν πολύ υστερότερα. Π.χ. το όριο του κυβερνήτη- πολιτικού διαχειριστή της εξουσίας να διαθέτει το καθ΄όλου κρατικό imperium δεσμεύονταςένα τεράστι σύνολο ανθρώπων σε μια κατοπινή μακρόχρονη πορεία. Συμπυκνώνει, όμως, και αυτό που Νίκος Σβορώνος έχει αναδείξει ως «ηρωικό πνεύμα” – «αντιστασιακή φύση του ελληνικού έθνους», Αντίσταση «ως συνεχής αντίθεση εναντίον κάθε θεσμού ο οποίος είναι ξένος από εκείνο τον οποίο πιστεύεις, τον οποίο θέλεις».
*Ο Σαράντος Θεοδωρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα και αποφοίτησε του τμήματος της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Είναι Δικηγόρος παρ΄ Αρείω Πάγω. Στο παρελθόν αναδείχτηκε πανελληνιονίκης εφήβων στο JUDO με τα χρώματα του Πανελληνίου Γ.Σ. Κατά καιρούς αρθρογραφεί στον τύπο για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα ευρύτερου ενδιαφέρον
