της ΜΕΛΙΝΑΣ ΚΡΙΤΣΩΤΑΚΗ*
Πριν μερικές μέρες δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από μια καλή μου φίλη από τα χρόνια που σπουδάζαμε στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, την γεωργο-οικονομολόγο Παναγιώτα Κόκκαλη, για να πάμε ένα τριήμερο-απόδραση σε κάποιο κοντινό στην Αθήνα νησάκι. Χωρίς να το πολυσκεφτούμε, και με δεδομένο πως οι υποχρεώσεις μας δεν θα μας επέτρεπαν κάτι πιο μακρινό ως προορισμό, βρεθήκαμε στον Πειραιά να “σαλπάρουμε” για Αργοσαρωνικό. Πιο συγκεκριμένα; Ύδρα!
Σαν νησί το είχα πάντα στο μυαλό μου ως κοσμοπολίτικο και αρχοντικό. Το μόνο που ήξερα γι΄ αυτό είναι πως η ομώνυμη, και μοναδική, πόλη του έχει ανακηρυχτεί παραδοσιακός οικισμός και προστατεύεται από την Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ενώ όλα τα κτίρια της παραλίας είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία (κτίρια πριν το 19ο αιώνα) και ως εκ τούτου απαγορεύεται η μετακίνηση σ΄ αυτήν με κάθε είδους τροχοφόρο. Ακόμη και οι ντόπιοι όταν θέλουν να μεταφέρουν πράγματα ή τα ψώνια τους χρησιμοποιούν γαϊδουράκια (τα οποία έχουν πινακίδες με ονόματα) ή βάρκες. Κάτι που δεν γνώριζα και μου το είπε η Παναγιώτα κατά τη διαδρομή μας είναι πως στην Ύδρα έχουν γυριστεί πολλές ταινίες, ελληνικές και ξένες, όπως “Το παιδί και το δελφίνι”, “Το κορίτσι με τα μαύρα”, “Το τραγούδι του χωρισμού”, “Ο τρελοπενηντάρης”, “Κορίτσια για φίλημα”, “Γοργόνες και μάγκες” και “Κρίμα το μπόι σου”.
Τα αναπαλαιωμένα της αρχοντικά με τις κεραμιδένιες σκεπές και το έντονο μπλε ή γκρι χρώμα στα παραθυρόφυλλα, το γραφικό λιμάνι της με τα κανόνια, τα μουσεία της, η οικία των Οικονόμου-Βούλγαρη και αυτή του Τομπάζη (σήμερα φιλοξενεί τη Σχολή Καλών Τεχνών) που μας υποδέχονται στα αριστερά του λιμανιού και η Ακαδημία Εμποροπλοιάρχων της (η αρχαιότερη σχολή σ΄όλη την Ανατολική Μεσόγειο) “μαρτυρούν” ένα ένδοξο και λαμπερό παρελθόν
. Τόπος καταγωγής των οικογενειών Μιαούλη, Κουντουριώτη, Κριεζή, Τσαμαδού, Σαχίνη, Οικονόμου κ.ά. απεικονίστηκε όσο κανένα άλλο ελληνικό νησί σε έργα σπουδαίων ζωγράφων όπως ο Πάμπλο Πικάσο και ο Μαρκ Σαγκάλ. Σχόλιο της Παναγιώτας, η οποία ομολογώ πως με ξάφνιασε με όσα γνώριζε για το νησί, ήταν πως οι Έλληνες ζωγράφοι Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Περικλής Βυζάντιος και Ντίνος Βυζάντιος “έλκυαν” την καταγωγή τους από το νησί και μάλιστα έργα τους εκτίθενται μόνιμα στο ιστορικό αρχοντικό του Λάζαρου Κουντουριώτη. Από την Ύδρα κατάγεται, επίσης, ο σπουδαίος χαράκτης και ζωγράφος Παναγιώτης Τέτσης ο οποίος και εκθέτει συχνά εκεί.
Μετά από μια ώρα και ένα τέταρτο της ώρας, λοιπόν, και μια μικρή διαφωνία μας για το αν τα ακτοπλοϊκά εισιτήρια είναι ακριβά ή φθηνά, φτάσαμε να πατάμε Υδραϊικό έδαφος. Καθήσαμε στο λιμάνι σε μια καφετέρια για ανασύνταξη δυνάμεων και τελικά βρεθήκαμε να συνομιλούμε με τον κύριο Θανάση, θαμώνα και ντόπιο κάτοικο του νησιού. Μας ανάφερε πως ενώ η Ύδρα έχει πολλές δυνατότητες να αναπτυχθεί τουριστικά, δυστυχώς ο τουρισμός έχει αρχίσει και φθίνει. Πιστεύει πως αυτό οφείλεται στο γεγονός πως είναι ένα πολύ ακριβό νησί με τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους τουρίστες, όμως, να είναι παρόμοιες αυτών των δεκαετιών του 1970 και του 1980. Τα ενοικιαζόμενα δωμάτια είναι αρκετά και υπάρχουν τα κλασσικά τουριστικά με χαμηλές προσφερόμενες υπηρεσίες αλλά και τα πολύ ακριβά τα οποία είναι σαφώς αναβαθμισμένα ποιοτικά. Το παλιότερο ξενοδοχείο είναι το “Ξενία” το οποίο είναι το αρχοντικό Λεούση (εκεί γυρίστηκε η ταινία “Το παιδί και το δελφίνι” με τη Σοφία Λόρεν) και πλέον έχει μετονομαστεί σε “Υδρούσα”.
Ο κύριος Θανάσης αναπόλησε την εποχή που πολλοί διάσημοι όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης, η Μελίνα Μερκούρη, η Τζένη Καρέζη, η Αλίκη Βιουγουκλάκη, η Μπριζίτ Μπαρντό, ο Τζακ Κένεντυ, η Μάρθα Καραγιάννη, η Ζωή Λάσκαρη, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο τέως Βασιλιάς έρχονταν για ολιγοήμερες διακοπές στην Ύδρα. Μας είπε, ακόμη, για τον περιβόητο “Πειρατή”, το παλαιότερο εν ενεργεία μπαρ – καφετέρια και γνωστό στέκι του νησιού από το 1974. Το μαγαζί στο εσωτερικό του διακοσμείται από ένα ομοίωμα πειρατή, η πραγματική μασκώτ του όμως είναι η “Σίσσυ”, μια γάτα ηλικίας 10 ετών η οποία αρέσκεται να κουρνιάζει πάνω στο ηχείο.
Αν και το νησί δεν φημίζεται για τις αμμώδεις παραλίες του “πουλάει” ακόμη τον τουρισμό “Sun, Sand, Sex” αντί να “επικοινωνεί” φιλοξενία, φιλία και φύση. Οι παραλίες που πρέπει να δει κανείς και να κολυμπήσει στα καθαρά νερά του Αργοσαρωνικού είναι πολλές, άλλες οργανωμένες και άλλες όχι.
Λίγες από αυτές είναι προσβάσιμες με τα πόδια ενώ υπάρχουν πολλές που η πρόσβασή τους απαιτεί ιδιωτικό ή μισθωμένο σκάφος. Ο κ. Θανάσης μας είπε ότι αν θέλουμε να περπατήσουμε μπορούμε να κολυμπήσουμε στην Υδρονέττα (Σπηλιά), στο Καμίνι (Καστέλλο) ή στο Μανδράκι. Διαφορετικά να πάρουμε κάποιο από τα μισθωμένα καϊκάκια και να πάμε βαρκάδα στον Άγιο Νικόλαο, στο Βλυχό και το Μπίστι ενώ αν είμασταν με δικό μας σκάφος τότε άξιζε να ρίξουμε μια βουτιά στις Λιμνιώνιζα, Νισίζα, Καούμιθι, Μώλος και Κλιμακι.
Όταν τον ρωτήσαμε για το αν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και εναλλακτικές μορφές τουρισμού στην Ύδρα μας κοίταξε με παράπονο. Μας σχολίασε πως κατά τη γνωμή του θα μπορούσαν αλλά δεν έχει γίνει τίποτα έως σήμερα. Το νησί έχει (περίπου) πάνω από 300 εκκλησίες και 5 μοναστήρια, με το μεγαλύτερο ποσοστό τους να είναι ιδιόκτητα. Αυτό γιατί οι κάτοικοι είναι κυρίως ναυτικοί και οι εκκλησίες αποτελούν αφιερώματα-τάματα στους Αγίους. Θα μπορούσε, επομένως, να είχε αναπτυχθεί ο θρησκευτικός τουρισμός όλο το χρόνο όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.
Η Παναγιώτα παρατήρησε ότι στην παραλία του νησιού υπάρχουν πολλές καφετέριες και ταβέρνες οι οποίες είναι όλες πανομοιότυπες, τελείως τουριστικές, ενώ ψαροταβέρνες (παραδόξως) είδε ελάχιστες. Παρόλο, που σε όλες τις έρευνες που έχουν γίνει για τις αναπαραστάσεις ενός τουριστικού προορισμού αναδεικνύεται ότι σημαντικό ρόλο για να επισκεφτεί ένας τουρίστας μια περιοχή είναι η τοπική κουζίνα, η Ύδρα, σύμφωνα με τα λεγόμενα του κυρίου Θανάση δεν έχει αναδείξει αυτό το χαρακτηριστικό. Μας είπε πως ευδοκιμούν στο νησί οι φραγκοσυκιές αλλά δυστυχώς δεν τις έχουν αξιοποιήσει ως καλλιέργεια οι ντόπιοι (π.χ. για μεταποίηση προς μαρμελάδες ή φρουτοχυμούς).
Επίσης, μας ενημέρωσε ότι στο νησί φυτρώνει εξαιρετικής ποιότητας θυμάρι και ότι η πίσω του πλευρά είναι γεμάτη πεύκα. Τον ρωτήσαμε αν παράγουν μέλι, μιας και το θυμάρι και το πεύκο αποτελούν ένα τέλειο συνδυασμό για να εγκαταστήσει κάποιος μελίσσια (θα μπορούσαν να έχουν π.χ. Μέλι ΠΟΠ), όμως η απάντηση που πήραμε ήταν και αυτή αρνητική. Ούτε έχουν κάποιο γυναικείο συνεταιρισμό ώστε να μπορέσουν να εμπορευθούν αρτιότερα το παραδοσιακό τους προϊόν, το ζαχαρομπακλαβά, ένα είδος αμυγδαλωτού. Συνεπώς, δεν υπάρχει η σωστή μέριμνα για την παραγωγή και την προώθηση των τοπικών τους προϊόντων.
Μας ανάφερε, όμως, πως πολλοί επιλέγουν την Ύδρα για να παντρευτούν ενώ αξιοσημείωτες είναι και οι διάφορες εκδηλώσεις που γίνονται εκεί και μαζεύουν κόσμο. Σε αυτές συγκαταλέγονται τα Μιαούλια, τα Κουντουριώτεια, το Καρναβάλι, το ετήσιο συνέδριο των ασφαλιστών και οι δύο ρεγκάτες (αγώνες ιστιοπλοϊας). Ένα ιδιαίτερο γεγονός για το νησί είναι η γιορτή του Πάσχα που τη Μεγάλη Παρασκευή ο επιτάφιος του Αγ. Ιωάννη του Καμινιού “κολυμπά” στη θάλασσα για να αγιάσει τα νερά για τους ναυτικούς.
“Φορτωμένες” με όλο αυτόν τον όγκο των πληροφοριών και με τις φωτογραφικές μας μηχανές έτοιμες αποχαιρετήσαμε τον κύριο Θανάση και ξεχυθήκαμε στα σοκάκια να γνωρίσουμε ιδίοις όμμασι το νησί. Ανυπομονούσαμε να βρούμε τον χωματένιο δρόμο που οδηγεί στο Βλυχό για να αρχίσουμε, επιτέλους, τα μπάνια μας στη θάλασσα της Ύδρας.
* Η Μελίνα Κριτσωτάκη είναι γεωπόνος. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές τις σπουδές στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης. Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη Αγροτικού Χώρου από το ίδιο Πανεπιστήμιο. Έχει εργαστεί στον ΟΠΕΚΕΠΕ, στη Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης στο τμήμα Οργάνωσης και Διαχείρισης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων και τώρα εργάζεται ως σύμβουλος αγροτικής ανάπτυξης. Είναι Αντιπρόεδρος στο Σύλλογο Γεωπόνων Νομού Ηρακλείου.
